Ήταν μια ωραία καλοκαιρινή μέρα κι εγώ βρισκόμουν στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Λωζάννης για να συναντήσω τον καθηγητή Tom J Battin και για να πάρουμε -μαζί με άλλους συναδέλφους- μια πρώτη γεύση του χώρου, όπου θα κάναμε την αρχή για το ερευνητικό πρόγραμμα.
Η πανεπιστημιούπολη ήταν σχεδόν ερημωμένη, η ζέστη αφόρητη αλλά εγώ απολάμβανα την αφήγηση του Τομ για το περιεχόμενο του έργου «Οι υπό Εξαφάνιση Παγετώνες».
«Το καταλαβαίνεις Μάικ ότι με το λιώσιμο των παγετώνων του κόσμου λόγω της υφιστάμενης κλιματικής αλλαγής, εκτός από το παγετωνικό νερό θα χάσουμε και την βιοποικιλότητα των ρυακιών που τροφοδοτούνται από τους παγετώνες; Το project αυτό μάς δίνει τη δυνατότητα να μελετήσουμε αυτά τα οικοσυστήματα και να μάθουμε μια πληθώρα δεδομένων για την επιβίωση και τις τεχνικές προσαρμογής τους πριν εξαφανιστούν»
Μισοζαλισμένος από τη ζέστη, ο λογισμός μου ήδη έτρεχε και αναπολούσε τα ταξίδια που είχα κάνει σε μέρη άγρια μέσα στο «κολασμένο» διάστημα των 15 χρόνων των ορειβατικών μου εξερευνήσεων στις υψηλότερες κορυφές της Ασίας. Αν και μόλις είχα ολοκληρώσει το μεταδιδακτορικό μου πάνω στην εξελικτική πορεία των παγετώνων, δεν ήξερα και πολλά για τα Biofilm και τα βακτήρια. Η ιδέα όμως, και μόνο για την προετοιμασία των αποστολών που θα μελετούσαν αυτούς τους μικροοργανισμούς που καταφέρνουν και επιβιώνουν στα παγωμένα ρυάκια, τροφοδοτούμενα από τους ορεινούς παγετώνες του κόσμου, είχε διεγείρει αισθητηριακά τόσο τον εξερευνητή όσο και τον επιστήμονα μέσα μου.
Ατενίζω από την κορυφή του Έβερεστ το αχανές θιβετιανό οροπέδιο. Η θέα αυτή σε 50 χρόνια θα έχει αλλοιωθεί. Με το λιώσιμο των παγετώνων, τα παγετωνικά ρυάκια σταδιακά θα στερέψουν και σε συνδυασμό με την έλλειψη πάγου και νερού, η βιοποικιλότητα αυτών των μοναδικών οικοσυστημάτων θα υποβαθμιστεί, επιφέροντας σημαντικές επιπτώσεις στις περιοχές κατά τη φορά του ρεύματός τους.
Κατά την επιστροφή μου στο σπίτι, μετά από έναν απολαυστικό καφέ και ένα ακόμη πιο πολυπόθητο παγωτό, σκεφτόμουν τα λεγόμενα του Τομ για το γενικό περιεχόμενο του έργου SBER/NOMIS (συνεργασία μεταξύ του εργαστηρίου SBER της Λωζάνης και του ιδρύματος NOMIS) για τους «Υπό Εξαφάνιση Παγετώνες». Ήταν πραγματικά συναρπαστικό το ότι θα ταξιδεύαμε στις οροσειρές του κόσμου για να μελετήσουμε την «αφανή οικολογία» των ρυακιών που τροφοδοτούνται από τους παγετώνες. Αυτά τα «αφανή» στοιχεία είναι τα βακτήρια. Είναι εκείνοι οι ζωντανοί μικροοργανισμοί, με μέγεθος μικρότερο από 0,001 χιλιοστό που αποικούν στις ιζηματικές ίνες εντός των παγωμένων νερών των ρυακιών των παγετώνων. Αυτό και αν θεωρείται ζώντας στα άκρα! Όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, η μελέτη του βακτηριακού DNA θα μας παράσχει νέες πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα και την προέλευσή τους. Οπότε όλα τα απαραίτητα στοιχεία τα είχαμε μπροστά μας: το επιστημονικό μυστήριο, τις παράτολμες υποθέσεις και μια γερή δόση περιπέτειας.
Βέβαια, η ζωή είναι τόσο απρόβλεπτη που μετά από μια τόσο ιδανική κατάσταση συνήθως η προσγείωση στην πραγματικότητα είναι απότομη. Κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας συνάντησης της ομάδας στον παγετώνα Rhone για το project πάγωσα όταν είδα όλον τον εξοπλισμό που ξεφόρτωσαν από το τζιπάκι. Κουτιά και κουτάκια με σωλήνες, φιαλίδια, σύριγγες και σταγονομετρητές και για το τέλος, το υγρό άζωτο που θα εξασφάλιζε έναν ακαριαίο και παγωμένο θάνατο για τα βακτήρια, έτσι ώστε να διατηρηθεί αναλλοίωτο το DNA τους για ενδεχόμενες εργαστηριακές αναλύσεις.
Την αρχική αυτή έκπληξη ήρθε να την αντικαταστήσει ο ενθουσιασμός για τη συνάντηση με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο Hannes εξηγούσε στους νεοαφιχθέντες τις λειτουργίες και τις τεχνικές των διαφόρων οργάνων, ενώ εμείς θαυμάζαμε την άνεση με την οποία επιδείκνυε τα επιστημονικά αυτά συμπράγκαλα. Σίγουρα μία άνεση που είχε αποκτηθεί μετά από πολυετή πείρα και χιλιοδοκιμασμένες επιδείξεις.
Ο Mateo, με την ανεπανάληπτη γαλλοϊταλική του προφορά, έχοντας μόλις επιστρέψει από μια εκτενή εκστρατεία στη σκανδιναβική τούνδρα, τα έπιανε όλα με ταχύτατους ρυθμούς, από τις τεχνικές μέχρι την εκτέλεση της δειγματοληψίας. Ο Vincent, επίσης είχε μόλις επιστρέψει από την Αυστραλία και δεν του πήρε πολύ καιρό να τελειοποιηθεί στις Τυποποιημένες Διαδικασίες Λειτουργίας, ενώ εγώ, συγκλονισμένος από την πληθώρα των εργαλείων και των μεθόδων, πάσχιζα να προσαρμοστώ στη νέα πραγματικότητα.
Η εναρκτήρια συνάντηση ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστική, γιατί μας άνοιξε τα μάτια όσον αφορά τους ορεινούς παγετώνες του κόσμου, μιας και είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε διεξοδικά με τον Michael Zemp από το πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, υπεύθυνο για την Παγκόσμια Υπηρεσία Παρακολούθησης των Παγετώνων (WGMS). Αυτή η πλήρης και αναβαθμισμένη βάση δεδομένων είναι ο απόλυτος οδηγός μας στην επιλογή των παγετώνων που ταιριάζουν με τις ιδιαιτερότητες του έργου μας, δοσμένη με μια γερή δόση επιστημονικής εκλαΐκευσης. Μέσα από την εφαρμογή του WGMS, η κλιματική αλλαγή που οφείλεται στις αλλαγές των παγετώνων του κόσμου είναι προσβάσιμη στο ευρύ κοινό, οπότε αξίζει να το επισκεφτείτε για μια ψηφιακή βόλτα.
Καθώς πλησιάζαμε σταδιακά και ανοδικά στις αναλυτικές και μεθοδολογικές προκλήσεις του έργου, ήρθε η δεύτερη συνάντηση με ολόκληρη την ομάδα του project. Ήταν μια πολυπολιτισμική, διεπιστημονική και γενικά μια άκρως διαφωτιστική εμπειρία. Όπως συμβαίνει άλλωστε σε τέτοιες περιπτώσεις, ο καταιγισμός ιδεών ήταν μερικές φορές έντονος και δύσκολος στο να τον παρακολουθήσει κανείς, περιβαλλόμενος από σκέψεις σχετικά με καινοτόμες εργαστηριακές τεχνικές, βαθύτερα επιστημονικά ζητήματα, στατιστικές μεθόδους και παγκόσμιες υποθέσεις, και όλα αυτά αναφύονταν με γοργούς ρυθμούς. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης ο ένας γνώρισε λίγο καλύτερα τον άλλον και έμαθε από την τεχνογνωσία του. Οι βραδινές μας μπυρίτσες στο Satellite βοήθησαν στο να επεκταθούν οι μη επιστημονικές μας συζητήσεις και σε διάφορα άλλα θέματα και αποφασίσαμε από κοινού ότι η δεύτερη ομαδική μας συνάντηση δε θα αργούσε.
Μπήκε ο Νοέμβριος και μαζί μ ’αυτόν έπεσαν και τα πρώτα χιόνια στις Ελβετικές Άλπεις, αλλά ο καιρός σε γενικές γραμμές παρέμεινε καλός, χωρίς μεταβολές. Αδράξαμε λοιπόν την ευκαιρία για να εκπαιδευτούμε και να εξοικειωθούμε με τις μεθόδους, τα εργαλεία και τις δειγματοληπτικές τεχνικές τόσο στην επιτόπια έρευνα όσο και στο εργαστήριο που συνεχώς αναβαθμιζόταν.
Οι εξορμήσεις μας προς τους παγετώνες Valais μάς έδωσε την ευκαιρία να αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση και έναν βαθμό εμπειρίας πριν από την αναχώρησή μας για την πρώτη μας αποστολή στη Νέα Ζηλανδία. Εκτός αυτού, είχαμε στη διάθεσή μας το χρόνο να αξιολογήσουμε τον εξοπλισμό για την περιήγηση και την κατασκήνωση στην ύπαιθρο, όπως επίσης και να παρακολουθήσουμε ένα εξειδικευμένο μάθημα μαζί με τα μέλη του Πολικού Ινστιτούτου Ελβετίας (SPI) υπό την αιγίδα της GRIMM (ομάδα επείγουσας ιατρικής επέμβασης για ατυχήματα σε ορεινούς όγκους) σχετικά με τις πρώτες βοήθειες στο βουνό και την ανταπόκριση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ούτως ή άλλως η ασφάλεια της ομάδας είναι ο πρωταρχικός μας στόχος.
Γράφοντας αυτές τις τελευταίες γραμμές καθοδόν για τη Νέα Ζηλανδία, κάνω μια ανασκόπηση της τρίμηνης προπαρασκευαστικής περιόδου και νιώθω προνομιούχος που σαλπάρω για μια νέα επιστημονική Οδύσσεια. Αυτές οι σκέψεις σταδιακά θα εξασθενούν καθώς σε μια βδομάδα θα κατευθύνομαι προς τους αλπικούς παγετώνες στη γη των Μάορι για να βιώσω από κοντά τον τοπικό πολιτισμό, να αποκομίσω νέες εμπειρίες, και φυσικά να φέρω πίσω μαζί μου μια σειρά από δείγματα άριστης ποιότητας.
Μόλις προσαρμοστούμε στη νοοτροπία της Νέας Ζηλανδίας, θα έχουμε περισσότερα να μοιραστούμε μαζί σας από αυτό το ξεχωριστό μέρος του κόσμου!
ΥΓ. Λένε ότι μία εικόνα, χίλιες λέξεις οπότε θα σας αφήσω να απολαύσετε την ουσία της προπαρασκευαστικής περιόδου του έργου “Οι υπό Εξαφάνιση Παγετώνες”, η οποία έχει απαθανατιστεί με ακρίβεια μέσα από το φακό του Mateo στην παρακάτω καλλιτεχνική συλλογή φωτογραφιών και βίντεο...
Εγγραφείτε στο newsletter μας!
Με την εγγραφή σας αποδέχεστε τους Όρους Χρήσης
