Η παρακάτω συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο VICE στις 29 Νοεμβρίου.
Κείμενο Παύλος Τουμπέκης
Τον Απρίλη του 2019, ένα όνειρό μου -τόσο επαγγελματικό, όσο και προσωπικό- πραγματοποιούνταν, όταν επιτέλους ανέβαινα στον Όλυμπο, το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας, για τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «Οι "Θεοί" του Ολύμπου».
Ανάμεσα στους «θεούς» του Ολύμπου, δηλαδή τους πρωταγωνιστές-ανθρώπους του βουνού με τους οποίους μιλήσαμε, είχα την τύχη να γνωρίσω και τον Μιχάλη Στύλλα, διδάκτωρ Γεωλογίας (ΑΠΘ) με μεταπτυχιακό στην Ωκεανογραφία (Oregon State University)κι έναν από τους πιο γνωστούς Έλληνες ορειβάτες, που μάλιστα το 2004 ανέβηκε στην ψηλότερη κορυφή του κόσμου, το Έβερεστ, αλλά και συν-διαχειριστή του καταφυγίου «Χρήστος Κάκκαλος» στον Όλυμπο, σε υψόμετρο 2.650 μέτρων.
Από τα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που συζητήσαμε τότε, on και off camera, μου έχει σφηνωθεί στο μυαλό μια κουβέντα που κάναμε με τον Μιχάλη, σχετικά με την τουριστική ανάπτυξη του Ολύμπου. Άλλωστε, κυρίως μέσα στα χρόνια της κρίσης, ο τουρισμός φαίνεται να μας απασχολεί ιδιαίτερα ως χώρα, για να καταφέρουμε να έχουμε έσοδα. Και κάθε κυβέρνηση στρέφεται εκεί. Πρόσφατα, ο Υφυπουργός Τουρισμού, κ. Μάνος Κόνσολας, μίλησε απ' το βήμα του Συνεδρίου Αειφορία & Τουρισμός «Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα: ουτοπία ή πραγματικότητα;». Όχι συγκεκριμένα για τον Όλυμπο. Ωστόσο, ήταν η αφορμή για να μου έρθει ξανά στο μυαλό εκείνη η συζήτηση που είχαμε με τον Μιχ. Στύλλα. Και αναρωτήθηκα αν μια τουριστική ανάπτυξη στον Όλυμπο είναι ουτοπία ή μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Άλλωστε, κατά το παρελθόν, είναι πάρα πολλές οι φορές που έχουμε ακούσει για τελεφερίκ, χιονοδρομικά κέντρα, νέα καταφύγια και γενικά «ανάπτυξη» του Ολύμπου.
Mε αφορμή την επερχόμενη προβολή του ντοκιμαντέρ μας «Οι "Θεοί" του Ολύμπου» στο Flow Film Festival, το Σάββατο 30 Νοεμβρίου, επικοινώνησα μαζί του για να συζητήσουμε πιο λεπτομερώς αυτό το οποίο μου έχει κολλήσει στο μυαλό από τότε. Άλλωστε, το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή, που γίνεται ολοένα και εντονότερη, είναι θέματα που πρέπει να βρίσκονται στην επικαιρότητα.
«Βλέποντας τον Όλυμπο να αλλάζει δυναμικά τα τελευταία 18 χρόνια στα οποία είμαι συνεχώς παρών, κυρίως ως προς την ολοένα αυξανόμενη προσέλευση του κόσμου, αλλά έχοντας και διάφορες εμπειρίες για το πώς θεωρείται η "ανάπτυξη" στην Ελλάδα (βλέπε χωματερές ταφής σκουπιδιών στα νησιά μας/στα Ζαγοροχώρια/στους πρόποδες του Ολύμπου, υπολειτουργίες βιολογικών καθαρισμών αστικών λυμάτων κλπ), με κάνουν τελείως αρνητικό ως προς κάθε ιδέα επιπλέον ανάπτυξης του Ολύμπου», μου λέει ο Μιχάλης Στύλλας, από τη Γαλλία όπου ζει με την οικογένειά του. «Όταν ισχυριζόμαστε ότι ο τουρισμός είναι η βαριά μας βιομηχανία, αλλά δεν έχουμε επιλύσει σημαντικά προβλήματα όπως ανέφερα παραπάνω, ποιος μας εγγυάται ότι το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης δεν θα εφαρμοστεί και σε πιο παρθένες περιοχές, όπως ο Όλυμπος;», αναρωτιέται ο Μιχάλης.
«Δεν υπάρχουν μελέτες φέρουσας ικανότητας (δηλαδή, πόσο κόσμο μπορούν να αντέξουν τα φυσικά οικοσυστήματα, χωρίς να αλλοιωθούν για τα καλά), ούτε ενδείξεις για την ποσότητα και την ποιότητα των φυσικών πόρων του Ολύμπου - και κυρίως για το νερό το οποίο δεν θα τρέχει για πάντα αύθονο από της πηγές του Ενιπέα ή από το ρέμα Παππά. Το νερό του Ολύμπου υδροδοτεί την πλειοψηφία των παρα-Ολύμπιων οικισμών, την κτηνοτροφία και την αγροτική παραγωγή, και εάν χωρίς κατάλληλες υποδομές -ως είθιστε- το βουνό αναπτυχθεί άναρχα με ξενοδοχεία και χιονοδρομικά, όπως γίνεται στην Ελλάδα, νομίζω ότι οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές», συνεχίζει.
Είναι γεγονός ότι οι υπάρχουσες υποδομές στον Όλυμπο, δηλαδή τα μονοπάτια και τα επτά οργανωμένα καταφύγια, φθάνουν σε οριακό σημείο τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου οι επισκέτες είναι χιλιάδες κάθε Σαββατοκύριακο. Αυτό μπορεί κάποιος να το καταλάβει κι από πρώτο χέρι, απλώς προσπαθώντας να κάνει κάποια κράτηση σε καταφύγιο. Ακόμη και τους πιο χειμερινούς μήνες, όμως, όπως τον Απρίλη που πήγαμε εμείς, τα καταφύγια ήταν σχεδόν γεμάτα. «Πώς να μιλάει κάποιος για επιπλέον τουριστική ανάπτυξη, όταν η υπάρχουσα μπορεί να είναι ζημιογόνα για το περιβάλλον και ιδιαίτερα για τους φυσικούς πόρους;», λέει ο Μιχ. Στύλλας. Σε ό,τι αφορά την περαιτέρω ανάπτυξη, υπάρχει και μία άλλη πλευρά όμως, η οικονομική, που πολλοί υποστηρίζουν -και λόγω κρίσης- ότι θα φανεί χρήσιμη για τη χώρα. «Οι τοπικοί φορείς θα σου πουν ότι το κράτος θα ρίξει χρήμα. Εσύ βλέπεις το κράτος να έχει τέτοιες δυνατότητες σήμερα; Ποιος θα επενδύσει, για παράδειγμα, σε ένα χιονοδρομικό όταν εξαρχής δεν θα είναι κερδοφόρο, όπως σχεδόν σε όλα τα χιονοδρομικά της χώρας μας;», απαντά.
Ακόμη και οι Άλπεις, οι οποίες συχνά-πυκνά χρησιμοποιούνταν ως success story τουριστικής ορειβασίας, πλέον υφίστανται τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και της υπερ-επισκεψιμότητας. «Τουριστική ανάπτυξη χωρίς περέμβαση στο περιβάλλον δεν υφίσταται», λέει ο Μιχάλης. «Αλλά από την ήπια ανάπτυξη, υπό μορφή συμβίωσης και φυσικά κατανόησης μεταξύ ανθρώπου και φύσης, μέχρι την ολική καταστροφή από τις μεγάλες παρεμβάσεις, είναι μεγάλη η απόσταση. Το πρώτο θέλει χρόνο και φέρει μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, ενώ το δεύτερο είναι γρήγορο και φέρει άμεσα οικονομικά οφέλη. Στις Άλπεις, με τα μικρότερα χιονοδρομικά να κλείνουν υπό την επήρεια της κλιματικής αλλαγής, ο κόσμος αρχίζει να στρέφεται σε πιο ήπιες μορφές τουρισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εξαφανιστούν όλα τα χιονοδρομικά κέντρα. Υπάρχει πλήθος περιπτώσεων, κυρίως στις Άλπεις, που η τουριστική ανάπτυξη ορεινών περιοχών ήρθε μέσα από τέτοιες πιο ήπιες μορφές ανάπτυξης, οπότε επιτυχημένα παραδείγματα υπάρχουν και συνεχίζουν να πληθαίνουν», αναφέρει, προσθέτοντας ότι «στις Άλπεις, όλα τα χιονοδρομικά και οι πιο βαριές τουριστικές δραστηριότητες απαγορεύονται σε όλα τα Εθνικά Πάρκα και Δρυμούς».
Ο Όλυμπος είναι Εθνικός Δρυμός (και μάλιστα ο πρώτος της χώρας μας από το 1930) και προστατεύεται από πολλές ισχυρές περιβαλλοντικές νομοθεσίες που έχουν παγκόσμια ισχύ και οι οποίες βέβαια δεν τηρούνται στην Ελλάδα. «Εγώ δεν έχω δει χιονοδρομικά κέντρα και ξενοδοχεία σε κανένα εθνικό πάρκο της Ευρώπης (βλέπε Monte Rosa, Ecrins και μύρια άλλα παραδείγματα) ή της Αμερικής. Πώς θα φαινόταν στους Αμερικανούς, που είναι οι πιο πιστοί οπαδοί της ανάπτυξης, ένα ξενοδοχείο μέσα στο Yellowstone ή στο Grand Teton; Να σου πω εγώ που έζησα κάποια χρόνια και εκεί: ούτε που περνάει από το μυαλό τους», αναφέρει σχεδόν αφοπλιστικά.
Ο Όλυμπος έχει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά και μακροχρόνια ιστορία, σε σχέση με πολλά ορεινά συγκροτήματα που σήμερα χαίρουν μιας ήπιας ανάπτυξης. Κατά καιρούς έχουν γίνει κάποιες σημαντικές προσπάθειες προβολής και branding του Ολύμπου, αλλά αυτές βασίστηκαν σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες, χωρίς κάτι συντονισμένο και σε συνεργασία με τοπικούς και περιφερειακούς φορείς. Είναι πολύ αδικημένος ο Όλυμπος σε ό,τι αφορά τη διεθνή προβολή του. «Μέσα από τα πλεονεκτήματα της ευρύτερης περιοχής του Ολύμπου υπάρχουν πολλά και διάφορα πράγματα που μπορούν να γίνουν σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, αλλά πριν γίνει αυτό πρέπει να επιλυθούν σημαντικές υποθέσεις, όπως ο άστοχος διαχωρισμός του Ολύμπου, σε Πιερικό και Θεσσαλικό. Πώς περιμένουμε να δούμε ένα ολοκληρωμένο και ορθολογικό σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης, όταν δεν έχουν επιλυθεί τοπικά και μικροπολιτικά συμφέροντα», λέει ο Μιχάλης Στύλλας.
Είναι πολλά και μικρά πράγματα που μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά, σίγουρα. Για παράδειγμα, να συνδεθεί η θάλασσα με το βουνό που θα ακούσεις να λένε πολλοί άνθρωποι του Ολύμπου, καθώς δεν υπάρχει προς το παρόν κάποιο μονοπάτι. Όπως λέει και ο Μιχάλης, κλείνοντας την επικοδομοιτική -για άλλη μια φορά- κουβέντα μας, «Όταν υπάρξει ένας συντονισμός και σταματήσει να τραβάει ο καθένας τον δρόμο του, μόνο τότε θα μπορέσει η βάρκα της ανάπτυξης και branding του Ολύμπου να σαλπάρει για άλλες πολιτείες. Εκεί δηλαδή που του αξίζει, κάπου ψηλά στο παγκόσμιο στερέωμα».
Εγγραφείτε στο newsletter μας!
Με την εγγραφή σας αποδέχεστε τους Όρους Χρήσης
